Informator turystyczny

Opis obiektu

Jaskinia Ciemna (Ojcowska) zaliczana jest do najcenniejszych stanowisk archeologicznych w Polsce. Stanowi fragment dawnego systemu podziemnych korytarzy i komór, o łącznej długości 230 m, na który składają się: dzisiejsza właściwa jaskinia, zamknięta żelazną kratą (150 m), tuż na prawo od niej Tunel, a za nim tzw. Ogrojec - rodzaj skalnego dziedzińca otoczonego z trzech stron skałami, który ku pd. przechodzi w tunel zwany Oborzyskiem Wielkim. Od niego w lewo odbiega ciasny korytarzyk jaskini Leszczynowej (W Leszczynie). Zarówno dziedziniec przed jaskinią jak i Ogrojec powstały wskutek zawalenia się stropu jaskini, zapewne jeszcze przed epoką lodowcową.

Jaskinia Ciemna składa się z obszernej komory, przechodzącej dalej w zwężający się korytarz. Komora wstępna jest największa ze wszystkich znanych na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej. Jej długość wynosi prawie 90 m, szerokość ok. 20 m, a wysokość dochodzi miejscami do kilkunastu metrów. Dno jaskini jest wyścielone grubą warstwą osadów, miejscami jak wykazały badania, miąższości ponad 8 m.

W odległości ok. 30 m od wejścia, pod lewą ścianą jaskini, widać masywne stalagmity, z których jeden swym kształtem przypomina lwa. Dalszy odcinek komory nieco się obniża. W stropie widoczne są tu koliste zagłębienia, tzw. kotły wirowe, powstałe w warunkach całkowitego wypełnienia kanału krasowego przez wodę.

W miejscu gdzie komora skręca w prawo, natrafiamy na masywny słup skalny (filar), stanowiący fragment ściany dzielącej tę część jaskini na dwie mniejsze. Strop jaskini na lewo od słupa jest pokryty dużą ilością małych nacieków, mianowicie stalaktytów rurkowych, tzw. makaronów.

Po przejściu ok. 20 m komora przechodzi w ciasny korytarz skręcający w lewo, którego zwiedzanie z uwagi na jego mały przekrój jest znacznie utrudnione. Korytarz ten powstał wzdłuż widocznej w stropie szczeliny, a na jego końcu w maleńkiej salce znajdowała się do niedawna pięknie wykształcona nieduża naciekowa kropielnica, w 1974 r. zniszczona przez wandali.

Wnętrze jaskini jest wilgotne, temperatura wynosi ok. + 7oC przez cały rok. Z fauny oprócz owadów bezskrzydłych można spotkać ćmy i białe wije, zimują tu także nietoperze (zwykle nocki duże i podkowce małe), w liczbie ok. 20 okazów.

Szata naciekowa Jaskini Ciemnej jest uboga, gdyż w większej części została zniszczona w XIX w. i później, kiedy jaskinia była dostępna do zwiedzania.

Na początku lat dwudziestych naszego stulecia (chociaż niewykluczone, że także na początku wieku) jaskinia miała przez pewien czas oświetlenie elektryczne, które następnie zlikwidowano. Prąd był dostarczany z elektrowni usytuowanej przy Krakowskiej Bramie. Na zachowanych jeszcze izolatorach i przewodach utworzyły się już maleńkie stalaktyty. Wnętrze jaskini jest zakopcone przez pochodnie, z którymi ją dawniej zwiedzano lub ma zabarwienie powstałe dzięki zawartości związków żelaza i manganu w naciekach. Występują również nacieki o naturalnym, białym zabarwieniu.

Jaskinia była wzmiankowana przez Sebastiana Piskorskiego już w 1691 r. W latach 80. XVIII w. odwiedził ją Hugo Kołłątaj; dwukrotnie (1798 i 1805 r.) w niej przebywał również Stanisław Staszic.

W 1787 r. Jaskinię Ciemną zwiedzał król Stanisław August Poniatowski przy okazji pobytu w Krakowie, Pieskowej Skale i Ojcowie. Biskup Adam Naruszewicz w Diariuszu podróży Stanisława Augusta... tak opisuje pobyt króla w jaskini:

Powitany Najjaśniejszy Pan około zamku biciem z armat, udał się naprzód do owej sławnej groty o 1/4 mili od Ojcowa leżącej, na jej oglądanie. Wydrążyła natura w pośrodku skalistej góry wielką jaskinię, do której wchodzi się między łomami kamieni i zaroślami chrustów, przez mały otwór ledwo półtora łokcia mający. Na samym jej wstępie daje się widzieć loch nakształt obszernej sklepionej sali, sto kilkadziesiąt łokci dłużyzny, 35 szerzyzny, a do 10-ciu lub więcej wysokości mającej. W tym lochu zwężającym się nieznacznie ciągnie się z boku inna pieczara wązka nakształt kurytarza z niższym sklepieniem, która jak daleko w skałę zachodzi mieszkańcom nie wiadomo. Jego Król. Mość przyjechawszy na górę konno znalazł dla siebie ułatwione wszystkie trudności dla wygodniejszego rzeczonej groty oglądania. Kazali dziedzice uprzątnąć krzaki i kamienie: skopać ziemię nakształt wschodów i wszystkie ścieżki obwarować poręczami. Wszedłszy Najjaśniejszy Pan do owego lochu, zastał całe to podziemne mieszkanie tysiącem lamp oświecone. Na środku stała brama lampami także iluminowana z cyfrą królewską, za którą muzyka na dętych instrumentach odezwała się. Oglądał Najjaśn. Pan z ukontentowaniem całe to miejsce, chodząc wszędy po usłanych tarcicach dla uchylenia od upadku ze ślizgoty miejsca do ściekającej ustawicznie kroplami ze sklepienia wody.

Pierwsze prace wykopaliskowe w jaskini (dokładniej w Oborzysku Wielkim) prowadził w l. 1898-1912 S. J. Czarnowski, a w l. 1918-19 S. Krukowski, obejmując nimi także wejście do komory głównej. Wśród inwentarzy krzemiennych z badań S. Krukowskiego, są znaleziska zaliczane do najstarszych w rejonie Ojcowa i jednych z najstarszych w Polsce, datowane na schyłek zlodowacenia środkowopolskiego (ok. 120-115 tys. lat p.n.e.). Mała liczba zabytków nie pozwoliła jednak na ustalenie ich kulturowej przynależności.

Ostatnie badania Stanisława Kowalskiego z l. 1963-68 przyniosły wiele interesujących zabytków kultury mikocko-prądnickiej, datowanych na wczesną fazę ostatniego zlodowacenia (70-54 tys. lat p.n.e.). Są to liczne noże prądnickie i zgrzebła służące wówczas do obróbki drewna, skór, ćwiartowania tuszy upolowanych zwierząt itp. Część z nich eksponowana jest w Muzeum im. W Szafera w Ojcowie. W namulisku jaskini znajdowane są szczątki kostne niedźwiedzia jaskiniowego i rosomaka.

Ślady osadnictwa stwierdzone podczas wykopalisk skupiały się głównie na przestrzeni kilkudziesięciu metrów kwadratowych w Oborzysku i Ogrojcu, a w mniejszym stopniu blisko obecnego wejścia do jaskini. Naturalne walory obronne skał Ogrojca przy Jaskini Ciemnej najprawdopodobniej były także wykorzystywane we wczesnym średniowieczu do wznoszenia najbardziej pierwotnych założeń obronnych.

Do Ogrojca i Oborzyska Wielkiego przylega osobliwa skałka zwana Rękawicą, Dłonią lub Pięciopalcówką (widoczna od Krakowskiej Bramy), a na lewo (na pn.) od niej sterczy podwójna Skałka Sowia. Legenda mówi, że gdy miejscowa ludność ukryła się w Jaskini Ciemnej podczas najazdu Tatarów, Stwórca swą ręką zasłonił wejście do jaskini i tym sposobem zmylił ślad pogoni, a jako widomy znak cudu pozostała wielka dłoń kamienna o pięciu palcach, którą później nazwano Rękawicą.

Informacje dodatkowe:

• Jaskinie Ciemna udostępniona jest dla turystów jednak można ją zwiedzać wyłącznie w grupach z dyżurującym Przewodnikiem Ojcowskiego Parku Narodowego będącym cały czas przy kasie biletowej w trakcie jej otwarcia.
• Jaskinia nie jest oświetlona elektrycznie. Zwiedzanie odbywa się z przewodnikiem za pomocą świeczek.
• Bilety do nabycia tylko w kasie jaskini, przewodnik dyżurny nie sprzedaje biletów (kasa znajduje sie przy szlaku zielonym w dolinie Prądnika u podnóża Góry Koronnej, 400 metrów przed jaskinią.
• Jaskinia łatwa do zwiedzania.

Lokalizacja